Lợi thế so sánh là khái niệm được đề cập nhiều trong kinh tế học, đề cập đến sức mạnh của một quốc gia khi chuyên môn hóa trong một ngành cụ thể. Vậy lợi thế so sánh là gì? Ví dụ thực tế về lợi thế so sánh như thế nào? Hãy cùng Top Kinh Doanh khám phá chi tiết dưới đây.

Ưu thế so sánh, còn được gọi là Comparative Advantage, là khi mỗi quốc gia tập trung sản xuất một số mặt hàng cụ thể để tối ưu hóa chi phí sản xuất so với các quốc gia khác. Đồng thời, quốc gia nhập khẩu sẽ có lợi nếu mặt hàng đó có chi phí sản xuất cao hơn (hoặc không hiệu quả bằng).

Lợi thế so sánh là gì?

Một ví dụ về ưu điểm so sánh

Bảng 1: Giá trị liên quan đến nhân công để sản xuất lúa gạo và thịt heo ở Campuchia so với Việt Nam.

Trong ví dụ ở bảng 1, ta có thể dễ dàng nhận thấy rằng Việt Nam có ưu thế so sánh trong việc sản xuất lúa gạo và thịt heo. Mặc dù theo quy tắc thông thường, Việt Nam không nên nhập khẩu hàng hóa từ Campuchia, nhưng nếu ta xem xét kỹ hơn, ta sẽ thấy rằng:

1 kg thịt heo ở Campuchia có giá sản xuất gấp đôi lúa gạo.

1 kg thịt lợn tại Việt Nam có giá trị sản xuất tương đương 1,5 kg gạo.

Sản xuất lúa gạo tại Campuchia sẽ có chi phí thấp hơn so với Việt Nam vì mỗi kg thịt heo ở Campuchia có thể đổi được 2kg gạo (30/15), trong khi ở Việt Nam chỉ đổi được 2/3kg (15/10).

Từ đó, Campuchia sẽ tập trung vào việc sản xuất lúa gạo, trong khi Việt Nam sẽ chuyên sản xuất thịt heo, nhằm tận dụng lợi thế cạnh tranh của mình thông qua hoạt động thương mại giữa hai quốc gia.

Đặc điểm vượt trội là gì?

Lợi thế tuyệt vời là khả năng sản xuất một mặt hàng hiệu quả hơn so với đối thủ với cùng lượng đầu vào.

Việt Nam có lợi thế trong việc khai thác tài nguyên biển do có đường bờ biển rộng lớn.

Ví dụ: Một công nhân Việt Nam có khả năng sản xuất thủy, hải sản nhiều hơn so với một công nhân Campuchia. Trong khi đó, công nhân Thái Lan có thể sản xuất nhiều lúa gạo hơn công nhân Việt Nam (do Việt Nam có đường bờ biển dài hơn, trong khi Thái Lan có diện tích đồng bằng lớn hơn).

Tóm lại, khi các quốc gia tập trung sản xuất những mặt hàng mà mình có lợi thế so sánh, tổng sản lượng hàng hóa sẽ tăng. Điều này cho phép mỗi quốc gia thực hiện trao đổi thương mại để mua được nhiều hàng hóa với giá rẻ hơn.

Các yếu tố quyết định ưu thế so sánh

Theo quan điểm của hai nhà kinh tế học Eli Heckscher và Bertil Ohlin, sự khác biệt về lượng vốn và lao động là yếu tố quan trọng xác định lợi thế so sánh.

Vốn: Quốc gia nào có nhiều vốn hơn sẽ có lợi thế so sánh với những sản phẩm cần nhiều vốn như ô tô, máy móc,…như Mỹ, Châu Âu.

Hàng hóa của các quốc gia phát triển có giá trị cao, nhưng lại sử dụng ít nhân lực.

Hàng hóa của các quốc gia đang phát triển có giá trị thấp và sử dụng nhiều lao động.

Sự cạnh tranh giữa các quốc gia trong lĩnh vực lao động phụ thuộc vào nguồn lao động dồi dào của chúng. Các quốc gia như Ấn Độ, Việt Nam và Campuchia, với lĩnh vực nông nghiệp như lúa gạo và ngô, sẽ có lợi thế so với những quốc gia khác có nguồn lao động ít hơn.

Trong thực tế, nước phát triển sở hữu giá trị đầu vào cao hơn trong sản phẩm (bao gồm vốn, công nghệ và trình độ nhân lực) so với các nước đang phát triển (bao gồm tài nguyên tự nhiên dồi dào, lao động giá rẻ và ưu đãi đầu tư). Vì vậy, sản phẩm của các nước phát triển luôn có giá thành cao hơn so với các nước đang phát triển.

Lợi ích của ưu thế so sánh

Từ góc nhìn về lợi ích so sánh, đã được chứng minh rằng các quốc gia nên mở cửa thương mại và trao đổi hàng hóa để đạt được sự phát triển tốt hơn cùng nhau.

Một trong những lợi ích của lợi thế so sánh là tạo cơ hội giao lưu thương mại.

Mở cửa thương mại hoặc tự do thương mại là việc loại bỏ rào cản thuế quan để tăng cường sự trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia, phù hợp với xu hướng kinh tế toàn cầu hóa.

Đến tháng 2 năm 2020, Việt Nam đã trở thành một trong những nền kinh tế có độ mở lớn. Cụ thể, nước ta đã thiết lập quan hệ thương mại với hơn 230 thị trường và ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA) với 60 nền kinh tế.

Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam mở rộng tiếp cận thị trường toàn cầu. Đồng thời, cũng là cơ hội để Việt Nam kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Hạn chế của ưu điểm so sánh

Sự so sánh lợi thế sẽ tạo ra sự phụ thuộc của quốc gia vào một ngành hoặc nhóm ngành kinh tế cụ thể. Khi nhu cầu thị trường của các ngành này giảm, quốc gia sẽ trải qua sự suy thoái.

Venezula phụ thuộc vào ngành xuất khẩu dầu mỏ dẫn đến siêu lạm phát

Việc chọn phát triển các ngành kinh tế đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển có thể mang đến những rủi ro nhất định, như ví dụ sau đây:

Dầu cọ giá rẻ nhập từ Indonesia không còn bị thuế quan khi nhập khẩu vào Ấn Độ. Điều này giúp người dân Ấn Độ tiết kiệm được rất nhiều tiền khi mua dầu cọ từ Indonesia thay vì dùng dầu cọ sản xuất trong nước. Tuy nhiên, việc này đã khiến hàng triệu người Ấn Độ mất đi công việc trồng đậu phộng để lấy dầu. Họ cũng không thể tìm được công việc mới do thiếu vốn đầu tư lưu động.

Vì vậy, sự tự do trong thương mại quá nhanh cũng không phải lúc nào cũng có lợi cho các quốc gia đang trong quá trình phát triển.