Panic sell là thuật ngữ phổ biến trong các thị trường như chứng khoán và bất động sản, liên quan đến việc các nhà đầu tư bán tài sản một cách đồng loạt, dẫn đến sự giảm giá mạnh của tài sản.

Panic sell xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, và tác động của nó đến tâm lý của nhà đầu tư trên thị trường là rất lớn.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá về các đặc điểm của việc bán hoảng loạn và những vấn đề liên quan. Hãy bắt đầu ngay.

Định nghĩa Panic sell là gì?

Sự bán tháo hoảng loạn trên thị trường tài chính, hay còn gọi là panic sell, xảy ra khi các nhà đầu tư quyết định bán hết tài sản mà họ đang nắm giữ để chuyển sang tiền mặt, mà không quan tâm đến hiệu quả của các khoản đầu tư đó. Tác động của sự bán tháo hoảng loạn là làm giảm giá trị của tài sản một cách không công bằng. Khi càng có nhiều người tham gia vào sự bán tháo hoảng loạn, giá trị tài sản sẽ càng giảm. Điều này tạo ra cơ hội cho những người khôn ngoan mua tài sản với giá rẻ.

Panic sell được cho là một phản ứng tự nhiên của nhà đầu tư khi các điều kiện thị trường đang rối ren và không chắc chắn, đặc biệt khi khủng hoảng tài chính xảy ra, trước một thông tin sai lệch về tài sản.

Panic sell là thuật ngữ thường được nhắc đến nhiều trên thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, trên thị trường forex, thuật ngữ này không tồn tại do trader không sở hữu tài sản thực sự và không có khái niệm bán để thu về tiền mặt.

Vì sao việc bán hoảng loạn được coi là một ý tưởng không tốt?

Lịch sử đã chứng minh rằng thị trường sẽ phục hồi sau một thời kỳ suy thoái hoặc khủng hoảng. Thời gian phục hồi có thể kéo dài hoặc nhanh chóng, tùy thuộc vào tình hình cụ thể. Dù thị trường mất nhiều thời gian hơn để phục hồi từ một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu so với một đại dịch chẳng hạn, nhưng lịch sử đã chứng minh rằng thị trường sẽ phục hồi. Điều này có nghĩa là việc bán hoảng loạn trong thời kỳ khủng hoảng thường không mang lại lợi ích cho nhà đầu tư.

Trái lại, trên các thị trường tài chính, đặc biệt là thị trường chứng khoán, việc giảm giá là một phần tự nhiên trong quá trình đầu tư và đồng thời, sự phục hồi cũng diễn ra tương tự.

Sự suy thoái kinh tế hoặc khủng hoảng tài chính có thể gây lo ngại, điều này là hoàn toàn bình thường vì con người chúng ta đều sợ rủi ro và muốn giảm thiểu rủi ro càng nhiều càng tốt. Khi thị trường giảm giá, giá trị đầu tư cũng giảm, có thể chúng ta nên kết thúc quá trình đầu tư để giảm thiểu rủi ro. Điều này thường là tâm lý chung của mọi người.

Tuy nhiên, kiến thức của chúng ta về rủi ro không luôn chính xác. Việc bán đồng loạt trong thời kỳ suy thoái thị trường sẽ biến khoản lỗ của bạn thành hiện thực. Nếu bạn giữ bình tĩnh và không để bị thôi thúc bán ra, khoản lỗ đó chỉ là một giả thuyết – một con số âm tạm thời trên màn hình máy tính của bạn. Khi thị trường hồi phục, bạn có thể thấy giá trị đầu tư tăng lên và cuối cùng bạn có thể thu được lợi nhuận. Tuy nhiên, rất tiếc, trong hầu hết thời gian trên thị trường, nỗi sợ hãi thường áp đảo lý trí, khiến nhà đầu tư theo đám đông và bán đồng loạt.

Trong 4 thập kỷ qua, hình trên thể hiện hiệu suất thị trường chứng khoán của Hoa Kỳ (được biểu thị bằng chỉ số MSCI toàn cầu).

Trong khoảng thời gian này, đã xảy ra 6 đợt suy thoái lớn, tương ứng với 6 sự kiện quan trọng. Cả 6 sự kiện này không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ mà còn có tác động nghiêm trọng đến thị trường chứng khoán toàn cầu. Mặc dù vậy, sau mỗi đợt suy thoái, thị trường vẫn tự phục hồi và đạt được sự tăng trưởng ổn định.

Những lý do gây ra tình trạng bán hoảng và các dấu hiệu kỹ thuật của thị trường

Khi thị trường lao dốc nghiêm trọng, nhà đầu tư thường xuyên quyết định bán hàng loạt. Có nhiều nguyên nhân gây ra sự suy thoái của thị trường, như chỉ số kinh tế yếu, căng thẳng chính trị, thảm họa tự nhiên, khủng hoảng sức khỏe toàn cầu… Tuy nhiên, không phải mọi suy thoái đều giống nhau và trong kỹ thuật, chúng cũng có các định nghĩa khác nhau.

Trong phân tích kỹ thuật, có ba loại sụt giảm: pullback, correction và bear market. Mỗi loại có mức độ sụt giảm khác nhau so với mức cao trước đó và thời gian kéo dài của sụt giảm cũng khác nhau.

Pullback

Pullback là hiện tượng giá cổ phiếu giảm từ 5% đến 10% so với mức cao trước đó, nhưng chỉ là một sự giảm giá ngắn hạn. Nó không ảnh hưởng đến tâm lý và sự quan tâm của nhà đầu tư, mà thậm chí còn là cơ hội để họ mua cổ phiếu với giá thấp hơn. Ví dụ, sau khi công ty thông báo lợi nhuận tích cực, giá cổ phiếu có thể tăng mạnh. Tuy nhiên, sau đó sẽ có một đợt pullback khi nhà đầu tư thu lợi nhuận bằng cách bán ra, gọi là panic sell. Tuy nhiên, trong trường hợp này, panic sell không đáng lo ngại mà thậm chí còn giúp nhà đầu tư mua cổ phiếu tốt với giá rẻ. Cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng giá trong tương lai.

Correction

Khi thị trường giảm giá từ 10% đến 20%, đang trong giai đoạn điều chỉnh và có thể kéo dài trong vài tháng. Sự sụt giảm này có thể trở nên nghiêm trọng nếu các nhà đầu tư bắt đầu lo sợ thua lỗ thêm và bán đi trong tình trạng hoảng loạn. Đặc biệt, sự can thiệp của phương tiện truyền thông và mạng xã hội càng làm gia tăng nỗi sợ hãi này.

Trong giai đoạn chỉnh sửa của thị trường, nhà đầu tư gặp khó khăn trong việc đánh giá xem đây có phải là một đợt sụt giảm ngắn hạn hay kéo dài và nghiêm trọng hơn không. Thường thì đợt chỉnh sửa kéo dài từ 3 đến 4 tháng và có thể xảy ra trong những điều kiện không thuận lợi của thị trường, ví dụ như cổ phiếu định giá quá cao hoặc sự phát triển mạnh mẽ của một ngành hoặc lĩnh vực cụ thể. Chúng ta chỉ biết được đó là một đợt chỉnh sửa khi nó kết thúc.

Thời điểm hiệu chỉnh thường được coi là lúc lý tưởng để mua được cổ phiếu tốt với một mức giá tốt.

Thị trường giảm giá

Trong khi pullback và correction thường chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, một thị trường giá xuống có thể kéo dài lâu hơn. Bear market xảy ra sau khi giá giảm từ 20% trở lên so với mức cao trước đó và kéo dài ít nhất hai tháng. Bear market có thể xảy ra khi nền kinh tế chung đang trong tình trạng suy thoái. Trong một thị trường giá xuống, niềm tin của các nhà đầu tư không còn mãnh liệt như lúc đầu, họ trở nên bi quan hơn. Vì sợ thua lỗ thêm, họ quyết định panic sell. Trong trường hợp này, tình trạng panic sell trở nên nghiêm trọng hơn vì số lượng nhà đầu tư panic sell là rất lớn, giá càng giảm xuống và kéo dài lâu hơn, khó phục hồi.

Pullback, correction, và bear market đều là những biểu hiện bình thường và là một phần trong chu kỳ giá và chu kỳ đầu tư. Sau giai đoạn này, thị trường sẽ phục hồi, dù có thể mất thời gian hoặc xảy ra nhanh chóng.

Tình trạng tâm lý của nhà đầu tư khi bán đồng loạt do hoảng loạn

Chỉ cần bán và bán hết cổ phiếu, nhưng sau đó là một quá trình tâm lý phức tạp của nhà đầu tư trên thị trường. Tâm lý của nhà đầu tư khi bán panics trải qua 3 giai đoạn chính: kích hoạt → động lực → quyết định.

Kích thích – Sự lo lắng

Sự bán hoảng loạn được kích hoạt bởi nỗi sợ. Thông thường, khi tin tức về một sự kiện tiêu cực xuất hiện, bất kể là về kinh tế, chính trị hay lĩnh vực đầu tư cụ thể mà nhà đầu tư coi là mối đe dọa đối với thị trường và chứng khoán mà họ đang nắm giữ, họ sẽ phản ứng bằng cách bán ra để ngăn chặn tổn thất lớn hơn. Khi có nhiều nhà đầu tư bán ra, giá càng giảm, gây ra sự lo sợ và bán hoảng loạn, làm giá càng giảm sâu hơn, dẫn đến mức độ bán hoảng loạn nghiêm trọng hơn. Chu kỳ bán hoảng loạn này thường ngắn ngủi, cho đến khi nhà đầu tư nhận ra rằng tài sản đã được bán hết đang được mua vào với giá rẻ, và giá sẽ tăng trở lại theo thời gian.

Panic sell trong thời kỳ suy thoái bắt nguồn từ bản tính con người, mong muốn tự bảo vệ bản thân. Dù có những nhà đầu tư lý trí hơn, những người có thể điềm tĩnh để tính toán chính xác mức độ nghiêm trọng của đợt sụt giảm. Tuy nhiên, thực tế là bộ não của chúng ta không thể dự đoán một cách khách quan về khả năng thị trường sụp đổ mà không có cảm xúc.

Động lực – Sự mất mát và sự căm thù

Các nhà đầu tư hiện nay có thể nhận ra rằng việc bán panh là một phản ứng dựa trên sự sợ hãi và là một ý tưởng không tốt. Tuy vậy, tại sao vẫn còn nhiều người tiếp tục thực hiện hành động này?

Theo Lý thuyết triển vọng, một lý thuyết kinh tế do Kahneman và Tversky phát triển vào năm 1979. Theo lý thuyết này, nhà đầu tư trên thị trường thường rơi vào trạng thái được gọi là “ác cảm mất mát – loss aversion”. Trạng thái này tương đương với niềm tin hoặc cảm giác rằng “tổn thất lớn hơn lợi nhuận”. Điều này có nghĩa là nhà đầu tư sẽ có phản ứng khác nhau đối với các tình huống tương tự, tùy thuộc vào việc có thua lỗ hay có lợi nhuận. Ví dụ, một nhà đầu tư sẽ cảm thấy đau khổ hơn khi mất 1,000 USD so với niềm vui khi nhận được 1,000 USD. Động lực để tránh hoặc hạn chế rủi ro sẽ rõ ràng và mạnh mẽ hơn nhiều so với động lực tạo ra lợi nhuận.

Resolution – Không mong muốn bị bỏ rơi

Cuối cùng, nhà đầu tư đã thực hiện một cuộc bán tháo hoảng loạn để tránh bị bỏ lại phía sau. Tương tự như con người, chúng ta cũng có bản năng bầy đàn, được gọi là tâm lý đám đông trong lĩnh vực tài chính, tức là chúng ta có xu hướng theo đuổi hành vi của đa số. Khi có quá nhiều người bán chứng khoán, tâm lý của nhà đầu tư bị ảnh hưởng mạnh mẽ, và chúng ta có thể nói rằng “thà chết chung còn hơn chết một mình” trong tình huống như vậy. Và vì không muốn bị bỏ lại phía sau, nhà đầu tư quyết định thực hiện cuộc bán tháo hoảng loạn theo đám đông.

Quay trở lại tham gia thị trường sau khi bán đồng loạt do hoảng loạn

Dù có thể thu được lợi ích lâu dài từ việc quay trở lại thị trường, nhưng hầu hết những nhà đầu tư đã bán vào thời điểm hoảng loạn thường cảm thấy bất an và không chắc chắn về thời điểm phù hợp để tái gia nhập thị trường.

Một nhà đầu tư hoảng loạn bán hết và muốn trở lại thị trường sau đó, cần phải đưa ra hai quyết định quan trọng: thời điểm nên bán và thời điểm nên quay lại. Sau khi bán hết cổ phiếu, nhà đầu tư thường hối tiếc vì đã quyết định quá vội vàng khi thấy dấu hiệu phục hồi của thị trường. Khi muốn trở lại thị trường, họ thường bị áp đảo bởi cảm xúc và sợ phạm sai lầm lần nữa.

Thường thì, nhà đầu tư thường đợi giá giảm thêm sau khi bán ra trong tình trạng hoảng loạn trước khi quyết định mua lại. Đây là một chiến lược phổ biến và có thể mang lại hiệu quả, nhưng chỉ áp dụng cho một số ít nhà đầu tư. Thực tế là rất khó để xác định được điểm cao và thấp của thị trường, việc chọn đỉnh và đáy chỉ dành cho những nhà đầu tư chuyên nghiệp và tìm kiếm rủi ro cao hơn. Điều này thậm chí càng không phù hợp với một nhà đầu tư trong tình trạng hoảng loạn bán ra.

Tóm lại, thay vì lo lắng về việc tái gia nhập thị trường, hãy tìm cách tránh việc bán đồng loạt trong tình trạng hoảng loạn. Điều này không chỉ giúp bạn tránh thiệt hại mà còn giúp bạn không bỏ lỡ cơ hội để có lợi nhuận trong tương lai.

Làm thế nào để tránh việc bán hoảng loạn?

Luôn giữ sự điềm tĩnh

Mọi biến động tiêu cực trên thị trường đều khiến các nhà đầu tư lo lắng. Tuy nhiên, việc bán hoảng loạn là một hành động dựa trên cảm xúc hơn là lý thuyết, và nó không nên xảy ra ban đầu.

Các đợt pullback, correction hay bear market là phần bình thường trong chu kỳ đầu tư và lịch sử cho thấy chúng không kéo dài mãi mãi. Vì vậy, quan trọng là giữ được sự bình tĩnh trước những biến động giảm giá này. Nhà đầu tư nên sẵn sàng đối mặt, chờ đợi và chịu khó trải qua giai đoạn suy thoái, ngay cả khi mọi người xung quanh đang hoảng loạn bán ra, vì thường sẽ hưởng lợi trong tương lai.

Mở rộng phạm vi danh mục đầu tư

Không phải tất cả các công ty đều vượt qua được giai đoạn suy thoái. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy các công ty blue chip và chỉ số chính của thị trường thường phục hồi vào một thời điểm nào đó. Vì vậy, để tránh việc bán cổ phiếu và sau đó chứng kiến ​​giá tăng lên, ta nên đa dạng hóa danh mục đầu tư. Một phần nên đầu tư vào các cổ phiếu blue chip và chỉ số chính, một phần cho các công ty đang tăng trưởng tốt, và một phần cho các cổ phiếu theo sở thích cá nhân như thị trường ngách hoặc cổ phiếu đang hot. Để đảm bảo tính đa dạng, danh mục đầu tư cần bao gồm các ngành nghề, lĩnh vực và giá trị vốn hóa khác nhau. Hơn nữa, nên có một số khoản đầu tư an toàn như trái phiếu hoặc vàng.

Diversifying your investment portfolio will provide you with more peace of mind as the likelihood of your investment going to zero during a market downturn is very low. This peace of mind will help you avoid fear, and as a result, panic selling will not be triggered.

Hãy trở nên thông thạo hơn về những cuộc suy thoái

Thị trường suy thoái có thể gây ra tình trạng panic sell. Nhưng nếu nhà đầu tư hiểu rõ về tính chất của suy thoái và sở hữu nhiều kỹ thuật đầu tư, họ có thể biến những đợt suy thoái thành cơ hội thay vì phải bán tháo đồng loạt. Để làm được điều này, kiến thức là yếu tố quan trọng nhất mà một trader cần có. Kiến thức vững chắc sẽ giúp trader trở nên tự tin và thành công hơn trên thị trường.

Tóm lại

Việc bán hoảng loạn không chỉ gây tổn thất ngay lúc đó mà còn có thể khiến bạn bỏ lỡ cơ hội để kiếm lợi nhuận trong tương lai. Khi bạn quyết định mua một cổ phiếu, điều đó có nghĩa là bạn đang có ý định nắm giữ nó trong thời gian dài. Đừng để sự sợ hãi trước những biến động ngắn hạn làm mất đi lợi ích dài hạn của bạn.