Anh Nguyễn Ba, trú Đại Chánh, Đại Lộc (Quảng Nam) cho biết: Đầu năm 2011, sau nhiều nỗ lực tích góp, vợ chồng tôi đã có hơn 300 triệu đồng để mua một miếng đất ở TP Đà Nẵng cho đứa con mới lập gia đình. Tuy nhiên, dù tìm kiếm một cách cẩn thận, chúng tôi vẫn không tìm được một miếng đất phù hợp với số tiền đó. May mắn thay, một người bạn cùng quê đã lâu năm sinh sống tại Đà Nẵng đã chỉ cho chúng tôi biết rằng “đến Hòa Khánh Nam, Liên Chiểu sẽ có đất”. Với lời mách bảo đó, chúng tôi đã tìm thấy một căn nhà cấp 4 với diện tích 100m2. Sau khi thương lượng xong, tôi đã trao tiền và người bán đã giao nhà cùng ba tờ giấy có chữ ký của Phan Văn Vĩnh và được đóng dấu một cách chính xác. Chúng tôi rất vui mừng vì đã mua được một căn nhà có giấy tờ hợp lệ, gốc rõ ràng và từ nay vợ chồng tôi cũng như đứa con sẽ không còn phải sống trong căn phòng trọ chật chội. Tuy nhiên, niềm vui chưa kịp trọn vẹn, chúng tôi đã nhận được tin tức đáng buồn từ đứa con: căn nhà mà ba vừa mua được là một công trình xây dựng trái phép, không thể làm thủ tục để có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cũng không thể nhập hộ khẩu…

Một gia đình gồm 5 thành viên sinh sống tại P. Hải Châu 1 (Hải Châu) với chồng làm nghề xe ôm và vợ làm nghề bán mít trộn. Sau hơn 10 năm tiết kiệm, họ đã quyết định mua một lô đất 100m2 tại P. Hòa Khánh Nam để xây nhà. Tuy nhiên, ngay khi nhà mới xây xong, họ đã nhận thông báo từ các cơ quan chức năng về việc buộc phải tháo dỡ do xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp do Nhà nước quản lý. Tất cả nỗ lực và cả nước mắt của hai vợ chồng đã trở thành vô ích. Người vợ, sau khi bán mít trộn kiếm gạo nuôi con, đã liên tục tìm đến các cơ quan chức năng để xin giúp đỡ, nhưng đều nhận được sự lắc đầu từ phía họ.

Hai trường hợp mua bán nhà, đất không hợp lệ tại Liên Chiểu đã và đang diễn ra. Mua bán đất không hợp pháp vẫn diễn ra tại các phường thuộc Q. Liên Chiểu, đặc biệt là các phường Hòa Khánh Nam, Hòa Khánh Bắc. Người dân không quan tâm đến khuyến cáo của chính quyền địa phương về việc mua đất này không được xây dựng hoặc không nhận được tiền đền bù khi giải tỏa, tái định cư. Vì sao họ lại chấp nhận những rủi ro không đáng có như vậy?

Những ngôi nhà xây dựng trái phép bị cưỡng chế tháo dỡ. Ảnh: M.T

Đất 3 lá: không may đều không may.

Theo nghiên cứu của chúng tôi, tất cả những người mua đất không hợp pháp tại Liên Chiểu đều là cư dân nghèo ở Đà Nẵng hoặc các địa phương khác. Vì thu nhập hạn chế và không hiểu biết về chính sách đất đai và chủ trương của TP Đà Nẵng, họ đã nghe theo những lời hứa của những người bán đất, như giấy phép xây dựng, nhập khẩu hộ khẩu, và định cư lại khi bị giải tỏa… Điều này đã khiến họ trở thành miếng mồi ngon cho những cò đất. Tuy nhiên, việc tìm lại kẻ bán đất để đòi lại tiền là rất khó. Theo ông Nguyễn Xuân Hoài, Đội trưởng Đội Kiểm tra Quy tắc Q. Liên Chiểu, năm 2011, Đội đã tiến hành cưỡng chế tháo dỡ 282 trường hợp xây dựng nhà trái phép, bao gồm 86 trường hợp ở P. Hòa Khánh Nam và 65 trường hợp ở P. Hòa Minh… Tất cả các trường hợp này đều có một điểm chung là mua bán theo hình thức 3 lá, nghĩa là mua đất nông nghiệp không được Nhà nước cho phép xây dựng. Đáng chú ý, nhiều trường hợp mua đất đã có xác nhận của ông Phan Văn Vĩnh, nguyên Chủ tịch UBND P. Hòa Khánh (cũ), người đã từ năm 2000 không còn giữ chức vụ này và từ trần vào năm 2007. Cơ quan CA đã xác định rõ ràng rằng toàn bộ giấy tờ này là giả mạo. Theo một cán bộ UBND Q. Liên Chiểu, từ đầu năm 2011, lãnh đạo quận đã yêu cầu các cơ quan chức năng và UBND các phường công khai số điện thoại đường dây nóng để người dân có thể phản ánh kịp thời các trường hợp xây dựng nhà trái phép. Ngoài ra, còn tổ chức các hoạt động tuyên truyền để người dân hiểu rõ về các quy định của Chỉ thị số 10 của Thành ủy Đà Nẵng về việc xử lý các trường hợp mua bán đất không hợp pháp. Cụ thể, hồ sơ phải được chính quyền địa phương chứng thực để phát hiện kịp thời các trường hợp sử dụng giấy tờ giả; công khai các tiêu chí về đền bù nhà đất và tái định cư. Đối với các trường hợp xây dựng trước ngày 1-7-2004 và có một số giấy tờ chứng minh nguồn gốc sử dụng đất hợp pháp, như biên lai thuế nhà đất và xác nhận của chính quyền về việc đang ở thực tế, chỉ khi đó mới được xem xét để bố trí nhà chung cư khi có giải tỏa. Còn các trường hợp khác sẽ không được đền bù vật kiến trúc và không được xem xét để bố trí lại nhà ở.

Với các quy định như thế, cho thấy việc mua đất chỉ với giấy tờ không đầy đủ sẽ không có khả năng được bố trí đất tái định cư hoặc nhà chung cư khi bị giải tỏa. Điều này cũng cho thấy việc mua bán đất với mục đích sử dụng không phải là đất ở và không có giấy tờ hợp lệ có thể dẫn đến mất tài sản hoàn toàn. Hy vọng rằng những người có nhu cầu về nhà ở sẽ cẩn trọng hơn trong việc mua bán đất để tránh tình trạng mất tiền và mang tật.

M.T.