Định nghĩa Bank run là gì?

Hiện tượng bank run xảy ra khi khách hàng cùng lúc rút tiền từ ngân hàng hoặc tổ chức tài chính vì lo ngại về tình hình khó khăn hoặc nguy cơ phá sản trong tương lai gần.

Trong trường hợp xảy ra tình trạng “bank run”, ngân hàng không thể đáp ứng được nhu cầu rút tiền của tất cả khách hàng cùng một lúc do sử dụng cơ chế dự trữ một phần. Điều này xảy ra vì số tiền đã được đem cho vay, khiến ngân hàng mất khả năng chi trả và thậm chí là mất khả năng thanh toán.

Trong tình huống xảy ra bank run, ngân hàng thương mại cần tăng lượng tiền mặt trong kho dự trữ để đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng. Để làm điều này, có thể áp dụng các phương pháp như bán tài sản, vay nợ từ ngân hàng khác hoặc ngân hàng trung ương…

Một số lý do khiến khách hàng của một ngân hàng đồng loạt rút tiền:

Tại sao ngân hàng luôn phải dự trữ một phần và cơ chế này hoạt động như thế nào trong hệ thống ngân hàng thương mại? Hãy khám phá trong phần dưới đây.

Tổng quan về cơ cấu ngân hàng thương mại

Ngân hàng thương mại là gì?

Ngân hàng thương mại là một tổ chức tài chính đa dạng hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau, tuy nhiên chủ yếu chú trọng vào việc kết nối giữa những người có vốn dư và những người thiếu vốn (qua hoạt động huy động và cho vay).

Theo đó, nhiệm vụ của ngân hàng thương mại là huy động tiền để cung cấp cho vay, sau đó thu lợi từ chênh lệch giữa lãi suất tiền gửi và lãi suất cho vay. Nhờ vậy, ngân hàng thương mại đảm bảo việc phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế hiệu quả hơn và làm động lực cho sự phát triển.

Có nhiều hình thức để ngân hàng thương mại huy động tiền, bao gồm tiền gửi từ khách hàng, phát hành trái phiếu và vay vốn từ các tổ chức tài chính khác.

Nhìn tổng quát, những hoạt động này của ngân hàng thương mại sẽ mang lại lợi ích cho nhiều phía.

Chúng ta sẽ đi sâu hơn về khoản tiền mà khách hàng gửi trong chủ đề này.

Cách hoạt động của cơ chế dự trữ một phần là gì?

Ngân hàng thương mại có thể sử dụng một phần tiền gửi từ khách hàng (bao gồm cả tiền gửi có kỳ hạn và không kỳ hạn) để cho vay và tạo ra lợi nhuận.

Số tiền trong tài khoản thanh toán của khách hàng có thể được ngân hàng cho mượn.

Ngân hàng trung ương có thể quy định mức dự trữ bắt buộc đối với các ngân hàng thương mại nhằm đảm bảo tính thanh khoản. Điều này có nghĩa là khi có một số lượng khách hàng nhất định đến rút tiền, ngân hàng vẫn có khả năng đáp ứng được yêu cầu này.

Khi không đủ lượng tiền để đáp ứng quy định về tỷ lệ dự trữ bắt buộc tối thiểu, ngân hàng thương mại sẽ phải vay ngắn hạn từ các ngân hàng/tổ chức tài chính khác hoặc ngân hàng trung ương.

AAVE là một dự án nổi bật trong thị trường crypto với mô hình hoạt động tương tự như ngân hàng thương mại trong thị trường truyền thống.

Tác động và biện pháp của ngân hàng khi xảy ra tình trạng rút tiền hàng loạt

Kết quả

Bank run là tình huống có thể khiến một ngân hàng đối mặt với nguy cơ phá sản nếu không có những biện pháp khẩn cấp để khắc phục.

Vì các ngân hàng thương mại có quan hệ chặt chẽ với nhau, việc một ngân hàng phá sản có thể ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống. Có thể có những nguyên nhân sau đây:

Do đó, trong trường hợp xảy ra tình trạng người gửi tiền đồng loạt rút tiền từ các ngân hàng lớn, việc không có biện pháp can thiệp kịp thời sẽ tạo ra nhiều nguy cơ tiềm ẩn cho hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế.

Phương án, hướng giải quyết, cách thức giải quyết

Dựa trên sự kiện bank run trong quá khứ, ngày nay hệ thống ngân hàng đã áp dụng nhiều biện pháp và quy định quản trị rủi ro để ngăn chặn tình trạng này. Ví dụ, ngân hàng trung ương có thể điều chỉnh mức dự trữ bắt buộc để đảm bảo tính thanh khoản hoặc tuân thủ hiệp ước Basel để giới hạn rủi ro kinh doanh của các ngân hàng.

Tuy nhiên, nếu xảy ra tình trạng rút tiền ngân hàng (bank run), có một số biện pháp được đề xuất để ngăn chặn và giải quyết khủng hoảng như sau:

Các sự kiện rút tiền ngân hàng trong quá khứ

Trong thị trường tài chính cổ truyền

Trong lịch sử tài chính hiện đại từ thế kỷ 20 trở đi, đã xảy ra một số sự kiện bank run đáng chú ý như sau:

Sau những sự kiện này, các tổ chức tài chính quan trọng như Hoa Kỳ đã áp dụng một số quy định để bảo vệ người gửi tiền trong ngân hàng và đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính.

Một quy định quan trọng là các ngân hàng phải có bảo hiểm tiền gửi cho khách hàng với một mức tối đa nhất định. (Vào những năm 1930, FED đã ban hành quy định yêu cầu các ngân hàng phải bảo hiểm tiền gửi của khách hàng lên tới 250,000 USD/người).

FED là viết tắt của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Federal Reserve System), ngân hàng trung ương của quốc gia này. Đây là tổ chức có quy mô và tầm ảnh hưởng lớn nhất trên thị trường tài chính toàn cầu.

Trong thị trường tiền điện tử

Đối với thị trường tiền điện tử, các sự kiện có tính chất tương tự như nguy cơ rút tiền ngân hàng cũng đã từng xảy ra.

DeFi, viết tắt của tài chính phi tập trung, là một phần của thị trường tài chính mới mẻ và đầy sáng tạo. Khác với thị trường tài chính truyền thống, DeFi không tuân theo những quy định và công cụ truyền thống, và không có sự liên kết chặt chẽ giữa các tổ chức. Môi trường này mang lại sự tự do và linh hoạt cho người sử dụng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Vì vậy, nếu xảy ra các sự kiện tương tự như bank run, các giao thức sẽ đối mặt với nhiều khó khăn.

Vào cuối tháng 10/2021, AAVE, một nền tảng cho vay hàng đầu trong lĩnh vực tài chính phi tập trung, đã trải qua một sự kiện tương tự như việc người gửi tiền đồng loạt rút tiền khỏi ngân hàng.

Một địa chỉ ví liên quan đến Justin Sun, người sáng lập Tron Foundation, đã gấp đôi rút khỏi khoảng 4.2 tỷ USD tài sản (ước tính vào thời điểm đó), chiếm khoảng 18% tổng giá trị khối lượng khóa của AAVE tại thời điểm đó.

Thiết kế của AAVE khác biệt so với ngân hàng thương mại ở một điểm, đó là AAVE không cho phép vay từ các bên khác để đảm bảo thanh khoản. Người dùng chỉ có thể rút tiền khi sự chênh lệch giữa lượng tiền được vay và lượng tiền được cung cấp trong pool vượt quá số tiền họ muốn rút.

Vì vậy, sự vụ này chỉ có sự tương đồng với bank run mà không hoàn toàn giống. Thiết kế của AAVE cũng cho phép giao thức tránh được những rủi ro về bank run tồn tại trong thị trường tài chính truyền thống.

Dù vậy, do thiếu thanh khoản trong một số pool như USDT, người vay từ AAVE đã phải trả lãi suất cao lên tới 60%-80% APY trong một thời gian dài.

Trong những tình huống dẫn đến sự sụt giảm mạnh của thị trường tiền điện tử, việc thanh lý tài sản quy mô lớn sẽ mang đến nguy cơ đáng lo ngại cho cả người vay và giao thức.

Bài học cho các nhà xây dựng tiền điện tử về tình trạng rút tiền ngân hàng

Các nhà phát triển tiền điện tử có thể sử dụng các bài học từ thị trường tài chính truyền thống và trường hợp “bank run” của AAVE để sáng tạo các sản phẩm bảo vệ cho chính họ và người dùng. Một ví dụ điển hình là việc phát triển ngành bảo hiểm, một lĩnh vực chưa được khai thác nhiều trong DeFi hiện tại.

Sản phẩm bảo hiểm liên quan đến tình trạng rút tiền ngân hàng có thể được thiết kế theo mô hình tổng quan như sau:

Các Lending Marketplace có thể tạo ra các giải pháp để giúp người dùng mở khóa thanh khoản trong trường hợp không thể rút tiền.

AAVE đã tạo ra một giải pháp tương tự với aToken, là token mà người dùng nhận được khi gửi tiền. Tuy nhiên, hiện tại thanh khoản của aToken vẫn còn thấp.

Trong trường hợp người gửi tiền không thể rút các tài sản như BTC, ETH, LINK… Do thiếu thanh khoản (đã bị mượn hết), nhưng lại có nhu cầu rút để bán vì xu hướng sắp tới là giảm. Khi đó, protocol có thể kết hợp với các nền tảng decentralized derivatives (phái sinh phi tập trung) để thiết kế sản phẩm phục vụ nhu cầu này.

Phần tổng kết

Bank run là tình trạng khi một lượng lớn khách hàng cùng một lúc rút tiền gửi từ ngân hàng, gây ra nguy cơ cho toàn bộ hệ thống ngân hàng và nền kinh tế. Vì vậy, việc phát hiện và thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính là vô cùng quan trọng.

DeFi mang trong mình nhiều đặc điểm của thị trường tài chính truyền thống. Vì vậy, các nhà phát triển crypto có thể xem xét mô hình hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại và các tình huống bank run để phát triển nhiều sản phẩm liên quan.