1. Khái niệm Tư bản tài chính là gì?

Theo V.I.Lênin, tư bản tài chính là kết quả của sự kết hợp giữa tư bản ngân hàng của một số ngân hàng độc quyền lớn nhất và tư bản của những liên minh độc quyền về công nghiệp.

Để có cái nhìn sâu sắc hơn về khái niệm và bản chất của tư bản tài chính, ta cần nắm vững về tư bản độc quyền công nghiệp và tư bản độc quyền ngân hàng.

Khi chủ nghĩa tư bản cạnh tranh tự do và phát triển đạt đến một mức độ nhất định, các tổ chức độc quyền sẽ xuất hiện. Quá trình tích tụ và tập trung sản xuất trong ngành công nghiệp đã tạo ra sự độc quyền trong lĩnh vực này. Tương tự, quá trình tích tụ và tập trung vốn vào các ngân hàng lớn cũng tạo ra sự độc quyền trong lĩnh vực ngân hàng.

Khái niệm về tư bản tài chính là một vấn đề mang tính lý thuyết cao.

Theo Hilferding, tư bản tài chính là sự kết hợp giữa tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp, phản ánh lý thuyết về tài chính hóa trong chủ nghĩa tư bản. Nó đại diện cho giai đoạn phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

Trong quá trình phát triển toàn cầu, vai trò của tài chính ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, điều này dẫn đến việc người kiểm soát tài chính sẽ sở hữu quyền lực tối cao. Tư bản tài chính có bản chất là một mối quan hệ chặt chẽ và thống nhất, tác động qua lại giữa tín dụng và sản xuất, là sự kết nối giữa các ngân hàng lớn và các công ty đa quốc gia.

Ví dụ: Ngân hàng lớn cho phép các tập đoàn vay tiền để phục vụ hoạt động kinh doanh, đồng thời cũng mua cổ phiếu để có quyền kiểm soát và tận hưởng lợi ích. Các tập đoàn cũng có thể mua cổ phiếu của ngân hàng để tái chiếm quyền kiểm soát hoặc thành lập ngân hàng riêng cho mình.

2. Quá trình hình thành tư bản tài chính

Sự xuất hiện của tư bản tài chính liên quan đến 3 giai đoạn kinh tế sau đây:.

Quá trình tích tụ sản xuất trong công nghiệp dẫn đến hình thành các tổ chức độc quyền trong ngành công nghiệp

Vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, ngành công nghiệp đã trải qua một giai đoạn phát triển vượt bậc. Sự tích tụ và tập trung đã tạo ra các tổ chức độc quyền. Dù các công ty lớn cạnh tranh khốc liệt, nhưng khó có thể xác định được người chiến thắng, vì vậy họ đã thỏa thuận và hình thành liên minh để nắm giữ độc quyền. Tín dụng đã trở thành một công cụ quan trọng để thúc đẩy sản xuất và là tiền đề cho sự hình thành của các công ty cổ phần trong các tổ chức độc quyền.

Tài chính – tín dụng đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy hoạt động sản xuất.

Tích lũy sản xuất và quyền độc quyền trong công nghiệp dẫn đến tích lũy vốn và quyền độc quyền trong lĩnh vực ngân hàng

Ngành ngân hàng không chỉ hoạt động song song với công nghiệp mà còn liên tục tích lũy và tập trung vốn tiền tệ. Do thiếu sự cạnh tranh, các ngân hàng độc lập đã giảm đi và bị đánh mất độc lập thông qua việc bị thôn tính và sáp nhập. Số lượng ngân hàng lớn với nhiều chi nhánh đã tăng lên.

Khi sản xuất công nghiệp tăng cao, các ngân hàng nhỏ sẽ không đủ khả năng phục vụ và có thể bị loại bỏ, sáp nhập vào nhau, hoặc bị các ngân hàng lớn thôn tính hoặc phá sản. Tình trạng này dần dần tạo ra sự độc quyền của ngân hàng.

Tư bản độc quyền trong ngân hàng kết hợp với tư bản độc quyền trong công nghiệp tạo thành tư bản tài chính

Với sự phát triển, vai trò của ngân hàng đã thay đổi và phát sinh các vai trò mới. Ngân hàng không chỉ đóng vai trò trung gian thanh toán và trung gian tín dụng, mà còn độc quyền và nắm giữ tư bản và tiền tệ của xã hội. Do đó, ngân hàng có quyền lực cao và khống chế mọi hoạt động của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa.

Tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp đóng góp thêm vai trò mới.

Ngân hàng, trong vai trò là chủ cho vay, có khả năng quan sát và đầu tư trực tiếp vào ngành công nghiệp bằng cách mua cổ phần. Các tập đoàn công nghiệp lớn cũng đã nỗ lực thâm nhập và mua cổ phần của ngân hàng để có quyền kiểm soát hoạt động hoặc thành lập một ngân hàng riêng.

3. Đặc trưng của tư duy tài chính

Sự kết nối thị trường gia tăng mạnh mẽ

Khi tư bản tài chính nổi lên, thị trường trở nên đa dạng và liên kết mạnh mẽ hơn. Ngân hàng cung cấp vốn cho các doanh nghiệp để bảo đảm tín dụng cho hoạt động kinh doanh hoặc mua sắm các thiết bị sản xuất hiện đại, đắt tiền để cho thuê cho các doanh nghiệp với giá hợp lý.

Khi cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật diễn ra nhanh chóng, máy móc và trang thiết bị dễ trở nên lỗi thời. Do đó, việc thuê phương tiện và trang bị là một giải pháp hợp lý. Điều này không chỉ giúp cho việc sản xuất được trang bị đầy đủ mà còn tránh được tình trạng hao mòn vô hình của tài sản. Đồng thời, việc thuê còn giúp tiết kiệm chi phí đầu tư mua sắm khi cần gia nhập vào ngành sản xuất mới.

Ngân hàng không chỉ mang đến những lợi ích ổn định và kéo dài cho doanh nghiệp, mà còn đóng góp vào việc đảm bảo hoạt động hiệu quả và hợp tác với doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển khoa học và kỹ thuật.

Cải cách cơ chế thị trường

Khi quyền lực tập trung để kiếm lợi trên thị trường thay đổi, cơ chế thị trường sẽ thay đổi. Việc phát hành cổ phiếu mệnh giá nhỏ một cách rộng rãi sẽ mang lại hiệu quả huy động vốn từ nhiều người tham gia trên thị trường.

Các cổ đông nhỏ không trực tiếp tham gia vào quản lý và điều hành doanh nghiệp. Thay vào đó, họ tham gia thông qua chế độ tham dự, trong đó đại cổ đông được ủy nhiệm quyết định phương hướng hoạt động của công ty cổ phần thay cho các cổ đông nhỏ lẻ.

Tài chính tư bản xuất hiện gây ra nhiều thay đổi mới trên thị trường.

Sự ra đời của lĩnh vực kinh tế mới

Cuộc cách mạng Khoa học Kỹ thuật đang phát triển mạnh mẽ, dẫn đến sự xuất hiện của nhiều ngành kinh tế mới trong nền kinh tế Tư bản chủ nghĩa như ngành dịch vụ, bảo hiểm… Để thích ứng với cơ chế này, các ngành nghề mới sẽ tiếp tục xuất hiện và tìm kiếm các cơ hội cạnh tranh hiệu quả hơn dựa trên nhu cầu thực tế của thị trường.

Các tập đoàn tư bản tài chính hiện nay đã mở rộng phạm vi liên kết và xâm nhập vào nhiều ngành nghề khác nhau trong một tổ hợp đa dạng và kết hợp nhiều lĩnh vực.

4. Các quy định và chế độ đối với sự tham gia của vốn tài chính

Sự phát triển của tư bản tài chính đã dẫn đến sự hình thành một nhóm nhỏ độc quyền được gọi là đầu sỏ tài chính. Nhóm này thống trị và chi phối hoàn toàn đời sống kinh tế và chính trị của xã hội.

Tư bản tài chính phát triển tạo ra nền tảng tài chính.

Các đầu sỏ tài chính thiết lập sự thống trị và quyền chi phối của mình thông qua chế độ tham dự (nắm giữ số cổ phiếu lớn).

Các đầu sỏ tài chính còn áp dụng các biện pháp như thành lập công ty mới, phát hành chứng khoán, kinh doanh công trái, đầu cơ chứng khoán, đầu cơ ruộng đất… Nhằm tăng thu lợi nhuận độc quyền.

Bên trên là thông tin về tư bản tài chính, bao gồm lịch sử hình thành và đặc điểm của nó. Hãy theo dõi các bài viết khác từ TOPI về cách đầu tư hiệu quả.