Hợp tác xã là một hình thức tổ chức kinh tế. Khái niệm hợp tác xã đề cập đến đặc điểm, ưu điểm và nhược điểm của nó so với các loại hình doanh nghiệp khác.

Hợp tác xã không chỉ là một tổ chức kinh tế, mà còn là một nguồn công ăn việc làm quan trọng để ổn định chính trị-xã hội. Vì vậy, mô hình hợp tác xã được khuyến khích phát triển ở Việt Nam. Tuy đã có những tiến bộ đáng kể trong kinh tế-xã hội sau khi áp dụng Luật hợp tác xã năm 2003, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Vì vậy, việc ra đời Luật hợp tác xã năm 2012 đánh dấu một bước tiến quan trọng để hoàn thiện quy định về hợp tác xã, đảm bảo phù hợp với bản chất của nó.

Định nghĩa về Hợp tác xã theo Luật Hợp tác xã 2003: “Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tập thể được thành lập bởi các cá nhân, hộ gia đình và công ty (được gọi chung là xã viên) nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu và lợi ích chung, thông qua việc đóng góp tài chính và công sức theo quy định của Luật này. Mục tiêu của Hợp tác xã là tận dụng sức mạnh tập thể của từng xã viên để tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống vật chất và tinh thần, đồng thời đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Hợp tác xã là một loại hình doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích luỹ và các nguồn vốn khác của hợp tác xã theo quy định của pháp luật.

Theo Luật Hợp tác xã 2012, khái niệm Hợp tác xã đã được thay đổi như sau: “Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tập thể, có tính đồng sở hữu và tư cách pháp nhân. Nó được thành lập do ít nhất 07 thành viên tự nguyện và hoạt động bằng cách hợp tác tương trợ lẫn nhau trong việc sản xuất, kinh doanh và tạo việc làm, nhằm đáp ứng nhu cầu chung của các thành viên. Hợp tác xã hoạt động trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong việc quản lý.”

Liên hiệp hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân, được thành lập bởi ít nhất 04 hợp tác xã tự nguyện và hợp tác với nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của các hợp tác xã thành viên. Tổ chức này hoạt động trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong việc quản lý.

So với Luật Hợp tác xã năm 2003, Luật hợp tác xã năm 2012 đã làm rõ bản chất của HTX là một tổ chức kinh tế thuộc thành phần kinh tế tập thể thành lập trên tinh thần tự nguyện, nhằm lợi ích chung của các thành viên. Luật hợp tác xã năm 2012 đã loại bỏ quy định “HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp”, điều này đã gây ra hai luồng ý kiến. Đa số ý kiến cho rằng, hợp tác xã là tổ chức kinh tế tự chủ do các thành viên tự nguyện thành lập nhằm đáp ứng nhu cầu chung của mình mà từng thành viên đơn lẻ không thực hiện được hoặc thực hiện kém hiệu quả hơn. Một số ít ý kiến khác cho rằng: Cần khẳng định “hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp” như được quy định tại Luật Hợp tác xã năm 2003 vì thực chất hợp tác xã hoạt động như một loại hình doanh nghiệp đặc thù, cần được bảo đảm hoạt động bình đẳng với mọi loại hình doanh nghiệp khác và có quyền kinh doanh một số ngành nghề mà pháp luật không cấm.

Theo quan điểm của chúng tôi, chúng tôi ủng hộ quan điểm thứ nhất và nhận thấy quan điểm thứ hai không phù hợp. Hợp tác xã không có tác dụng đối với hàng chục triệu hộ nông dân, hàng triệu hộ sản xuất nhỏ phi nông nghiệp, hàng trăm nghìn doanh nghiệp vừa và nhỏ. Với họ, vấn đề không phải là góp vốn để tìm kiếm lợi nhuận, mà là cần một loại hình tổ chức phù hợp để kết nối họ lại với nhau, đáp ứng nhu cầu chung về cung ứng và tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ để cải thiện hiệu quả kinh doanh, thu nhập và cuộc sống của họ.

2. Đặc trưng của hợp tác xã:

HTX không chỉ có mục tiêu kiếm lợi kinh tế mà còn mang tính chất xã hội. Điều này được thể hiện thông qua các hoạt động và ảnh hưởng của HTX đối với cộng đồng.

Nguyên tắc phân chia lợi nhuận trong hợp tác xã bao gồm việc dùng một phần lợi nhuận để trích lập các quỹ, đáp ứng nhu cầu giáo dục, huấn luyện, thông tin và sinh hoạt văn hóa – xã hội chung của cộng đồng dân cư địa phương. Phần còn lại của lợi nhuận được phân phối lại cho các xã viên dựa trên mức độ sử dụng dịch vụ. Điều này có nghĩa là ngay cả những thành viên góp vốn ít cũng có cơ hội nhận được nhiều lợi nhuận hơn so với những người góp vốn nhiều.

Tổ chức quản lý: thành viên hợp tác xã có quyền bỏ phiếu bình đẳng.

Hợp tác xã ra đời nhằm tạo công ăn việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế và giảm thiểu tình trạng thất nghiệp trong cộng đồng.

Thứ hai, có số lượng thành viên ít nhất là 7.

Hợp tác xã được coi là một đơn vị pháp nhân và có trách nhiệm giới hạn theo quy định pháp luật.

Thứ tư, thành viên hợp tác xã cần đóng góp vốn và cam kết sử dụng sản phẩm dịch vụ của hợp tác xã hoặc làm việc trong hợp tác xã. Nếu không sử dụng sản phẩm dịch vụ trong ít nhất 3 năm hoặc không làm việc trong hợp tác xã quá 2 năm, thành viên sẽ bị mất quyền lợi.

Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua hotline: 1900.6568.

PHÂN TÍCH CHI TIẾT HƠN:

Hợp tác xã ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong cơ cấu phát triển của nền kinh tế, cùng với các loại hình doanh nghiệp và các chủ thể kinh doanh khác. Được coi như một đại diện của hình thức kinh tế tập thể, hợp tác xã đóng vai trò quan trọng. Để hiểu rõ hơn về hợp tác xã, ta cần tìm hiểu về khái niệm, đặc điểm, ưu điểm và nhược điểm của loại hình này. Vì vậy, đội ngũ luật sư và chuyên viên Luật Dương gia sẽ trình bày về hợp tác xã.

Hiện nay, quy định về hợp tác xã được thể hiện trong Luật hợp tác xã năm 2012 và Bộ luật Dân sự năm 2015. Điều khoản cụ thể như sau:

Ý tưởng hợp tác xã.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật hợp tác xã năm 2012, “Hợp tác xã” là thuật ngữ được sử dụng để chỉ một tổ chức kinh tế tập thể được thành lập bởi ít nhất 07 thành viên tự nguyện, chia sẻ sở hữu và hợp tác lẫn nhau trong việc sản xuất kinh doanh, tạo việc làm và đáp ứng nhu cầu chung của tập thể thành viên. Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế độc lập với tư cách pháp nhân, hoạt động dựa trên cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, và thực hiện quản lý bằng cách bình đẳng và dân chủ.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 4 Luật hợp tác xã năm 2012, nhu cầu chung của thành viên là thuật ngữ để chỉ những mong muốn và nhu cầu thường xuyên, ổn định về việc sử dụng các sản phẩm và dịch vụ từ hoạt động sản xuất và kinh doanh chung của các thành viên trong hợp tác xã.

Những đặc trưng của hợp tác xã.

Dựa vào khái niệm về hợp tác xã và các quy định liên quan, ta có thể nhận thấy rằng hợp tác xã có những đặc điểm sau:

Một điểm quan trọng, Hợp tác xã trước tiên được định nghĩa là một tổ chức kinh tế có tính cộng đồng.

Hợp tác xã được coi là một tổ chức kinh tế do được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam, đặc biệt là Luật hợp tác xã và các văn bản hướng dẫn. Việc xác định hợp tác xã là một tổ chức kinh tế được quy định rõ ràng tại Điều 3, Khoản 1 của Luật hợp tác xã năm 2012 và Khoản 16, Điều 3 của Luật Đầu tư năm 2014.

Tuy nhiên, hợp tác xã không phải là một tổ chức kinh tế thông thường mà là một tổ chức kinh tế có tính chất tập thể. Điều này bắt nguồn từ việc hợp tác xã được thành lập dưới sự tham gia của một nhóm người từ nhiều xã, tự nguyện hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau để giải quyết các yêu cầu và mục tiêu chung trong việc sản xuất, kinh doanh và phát triển kinh tế. Hợp tác xã cũng được xem là một hình thức kinh tế tập thể và sở hữu tập thể.

Hai là, Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế đồng thời thể hiện tính kinh doanh và tính xã hội.

Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế có tính xã hội, không chỉ tham gia sản xuất và kinh doanh để tạo thu nhập, mà còn cung cấp cơ hội cho tất cả các thành viên cùng tham gia lao động sản xuất, đóng góp theo ý nguyện và được hưởng lợi từ công sức lao động của mình. Thành lập và phát triển hợp tác xã không chỉ mang lại việc làm cho các thành viên, giảm thiểu tình trạng thất nghiệp trong xã hội, mà còn tạo điều kiện phát triển cho những cá nhân nhỏ lẻ, không có khả năng kinh doanh độc lập. Ngoài ra, khái niệm hợp tác xã còn thể hiện một hình thái kinh tế tập thể, mang tính cộng đồng.

Ba là, Hợp tác xã có số lượng thành viên ít nhất là 07 thành viên.

Việc thành lập hợp tác xã yêu cầu ít nhất 07 thành viên tự nguyện tham gia. Thành viên có thể là cá nhân, hộ gia đình hoặc pháp nhân. Cá nhân phải đủ 18 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự. Hộ gia đình phải có người đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật.

Bốn là, Hợp tác xã có tư cách pháp nhân và chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn của mình.

Hợp tác xã là một tổ chức đạt tư cách pháp nhân do đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định tại Điều 74 Bộ luật Dân sự năm 2015. Cụ thể:

– Hợp tác xã là tổ chức được thành lập một cách hợp pháp theo quy định của Luật hợp tác xã.

Các sáng lập viên tự nguyện thành lập hợp tác xã thông qua hội nghị thành lập. Hợp tác xã có điều lệ, tên riêng, biểu tượng riêng và được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước khi hoạt động chính thức.

Cơ cấu tổ chức của hợp tác xã tương tự như pháp nhân, bao gồm cơ quan điều hành và điều lệ tuân theo quy định pháp luật.

Cơ cấu tổ chức của hợp tác xã bao gồm các thành phần sau: đại hội thành viên, hội đồng quản trị, giám đốc (tổng giám đốc) và ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên. Đại hội thành viên có quyền quyết định cao nhất trong hợp tác xã. Hội đồng quản trị là cơ quan quản lý hợp tác xã do hội nghị thành lập hoặc đại hội thành viên bầu. Giám đốc (tổng giám đốc) là người điều hành hoạt động của hợp tác xã. Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên là cơ quan hoặc người do đại hội thành viên bầu để kiểm soát và giám sát hoạt động của hợp tác xã.

– Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình.

Tài sản của hợp tác xã không chỉ bao gồm tiền (bao gồm vốn góp, vốn huy động, vốn hình thành trong quá trình hoạt động, các khoản trợ cấp, lợi nhuận), mà còn bao gồm các tài sản vật chất khác như tài sản cố định hiện có, quyền sử dụng đất. Các tài sản của hợp tác xã được quản lý và sử dụng theo nguyên tắc và quy định trong điều lệ, quy chế quản lý tài chính, hoàn toàn độc lập với tài sản riêng của các thành viên trong hợp tác xã.

Hợp tác xã chịu trách nhiệm cho tất cả các giao dịch liên quan đến hoạt động của mình và tài sản của nó.

Dưới tên của mình, tôi tham gia vào các quan hệ pháp lý độc lập.

Năm là, thành viên của hợp tác xã tham gia không chỉ trên tinh thần tự nguyện, cùng lao động sản xuất, cùng làm việc, cùng đầu tư mà còn trên cơ sở phân phối và cam kết sử dụng hàng hóa, dịch vụ từ hợp tác xã. Nếu không sử dụng sản phẩm dịch vụ trong ít nhất 03 năm hoặc không làm việc trong hợp tác xã trong ít nhất 02 năm, có thể mất tư cách thành viên. Điều này cũng cho thấy sự khác biệt so với các hình thái kinh doanh khác.

3. Thuận lợi và hạn chế của hợp tác xã:

Hợp tác xã cũng có những ưu điểm và nhược điểm như các loại hình doanh nghiệp và tổ chức khác.

Mô hình tổ chức kinh tế hợp tác xã hấp dẫn nhiều thành viên tham gia và tạo điều kiện cho sự phát triển của việc sản xuất và kinh doanh của từng cá nhân. Đồng thời, nó còn thể hiện tính xã hội cao.

Quản lý hợp tác xã được thực hiện theo nguyên tắc dân chủ và bình đẳng, không phân biệt vốn đóng góp hay quyền lợi của các xã viên. Mọi quyết định và biểu quyết đều được tiến hành theo sự bình đẳng trong hoạt động của hợp tác xã.

Các thành viên trong hợp tác xã chỉ chịu trách nhiệm cho số vốn đã đóng góp vào hợp tác xã. Trong trường hợp này, trách nhiệm hạn chế giúp các thành viên trong xã hội có thể tự tin đầu tư, sản xuất và kinh doanh mà không lo lắng về rủi ro khi tham gia vào hợp tác xã.

Do cơ chế bình đẳng, bất kể đóng góp nhiều hay ít vốn, mọi thành viên trong hợp tác xã có quyền quyết định như nhau về các vấn đề. Điều này khiến mô hình hợp tác xã không thực sự hấp dẫn đối với những người muốn đóng góp nhiều vốn, vì họ cảm thấy quyền lợi quyết định không tương xứng với số vốn mà họ đã đóng góp.

Do số lượng thành viên tham gia hợp tác xã thường rất đông, nên việc quản lý hợp tác xã gặp nhiều khó khăn và phức tạp.

Hợp tác xã thường thu hút vốn chủ yếu từ việc đóng góp của các thành viên và nhận được hỗ trợ tài chính từ Nhà nước và các tổ chức khác. Tuy nhiên, phương pháp này cũng cho thấy khả năng thu hút vốn không cao so với các hình thái kinh tế khác.

Hợp tác xã được xem là một tổ chức kinh tế đặc biệt, đại diện cho hình thái kinh tế tập thể và đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của nền kinh tế quốc gia.